EXPERIMENTEEL PACKET RADIO NETWERK IN NEDERLAND ================================================ STAND SEPTEMBER 1989 ==================== Waarin opgenomen de Voorstellen voor de Frequentie-indeling van de digitale data- systemen in Nederland . Samengesteld door de Packet Radio Werk Groep Auteur : Hans Weijers - PA0HWB VERDERE OPZET VAN HET EXPERIMENTELE NEDERLANDSE PACKET RADIO NETWERK ==================================================================== INLEIDING ========= Sinds het in October 1988 gepubliceerde document " Voorstel tot het opzetten van een Experimenteel Nederlands Packet Radio Netwerk' , wat aan alle belanghebbenden is verzonden , is de uitwerking van dit voorstel gestaag voortgegaan. (Een bijlage bevat de oorspronkelijke text van dit document) Tijdens de op de 'Dag van de Amateur 1988' gehouden lezing , ter informatie van ALLE zend-amateurs , werd een ACTIEPLAN voorgelegd met een aantal KERNACHTIGE punten : * NETWERK SIMPLEX op 70 cm met BACKBONE-STRUCTUUR * NETWERK DUPLEX op 23 cm met BACKBONE-STRUCTUUR * AFSTAPPEN van HET SINGLE-NODE-SYSTEEM * INTERLINKS ALLEEN VOOR INTER-NODE-VERKEER * ECHTE LOCALE NODES en MAILBOXEN * FREQUENTIE-SPREIDING voor LOCALE NODES EN MAILBOXEN * LANDELIJK MAILBOX-FORWARD-SYSTEEM. Door het regelmatig beleggen van vergaderingen , waarbij ALLE actieve beheerders van Netwerk-nodes en Mailboxen werden uitgenodigd , is het mogelijk gebleken , ook daadwerkelijk gestalte te geven aan de plannen. Het is duidelijk NIET bij mooie woorden gebleven. Van de oorspronkelijke situatie in oct.1988 (het werken met (te) grote vermogens door de individu- ele stations , ongecoordineerde pseudo-netwerkjes , onbestemd digipeatende stations etc ) is weinig meer te bespeuren en geleidelijk aan werd het packet radio-verkeer in Nederland in ge-ordende banen geleid. Het nader tot elkaar en op EEN lijn brengen van de deelnemende systeem- operators is een tijdvergende aangelegenheid , daar talrijke aspecten van de opzet van het netwerk afzonderlijk behandeld en uitgewerkt dienden te worden en rekening moest worden gehouden met individuele en locale omstan- digheden. Desalniettemin is het GELUKT een hecht samenwerkende groep te formeren , die met enthousiasme en inzet van tijd en materieel , erin slaagt , doelgericht het Netwerk gestalte te geven. De EERSTE en voornaamste taak bestond erin een land-dekkend netwerk-systeem te bepalen en de daarvoor in aanmerking komende systeem-beheerders (in spe) de gelegenheid te geven om in onderlinge samenwerking de netwerk-bepalende verbindingen uit te testen , voornamelijk op 70cm. De resultaten van deze experimenten hebben ertoe geleid , dat momenteel , oct 1989 , het netwerk grotendeels actief werkzaam is. Het gekozen software-pakket voor deze 'Interlink-verbindingen' , NETROM / THENET , blijkt aan de huidige stand en eisen van de techniek te voldoen. HET TOEKOMSTIGE EXPERIMENTELE PACKET RADIO NETWERK OP 23 CM =========================================================== Voordat het mogelijk was een praktisch voorstel te presenteren , moest eerst uitvoerig worden bestudeerd HOE een degelijk Netwerk binnen Nederland kon worden gerealiseerd en welke TERMIJN daarvoor was benodigd. Uitgaande van de geografische kaart van ons land , moesten stations worden gesitueerd op onderlingenafstanden van ongeveer 50 a 60 Km , waarbij zoveel mogelijk rekening werd gehouden met reeds actieve Packet Radio systemen en technische (on)mogelijkheden. Uiteindelijk bleek het mogelijk om een netwerk op te zetten , waaraan 17 stations moesten deelnemen als 'HOOFD-NODES'. In specifieke gevallen zal een SUB-node de HOOFD-node ondersteunen. De in aanmerking komende deelnemers werden daartoe benaderd en bereid gevonden hun medewerking te verlenen aan het totstandkomen van een plan tot de opzet van het be-oogde Experimentele PR-Netwerk. De volgende steden werden voorgesteld als locatie voor de HOOFD-NODES: Groningen , Den Helder , Joure , Hoogeveen , Ymuiden , Lelystad , Noordwijk Hilversum , Apeldoorn , Enschede , Hoek van Holland , Zaltbommel , Nymegen Goes , Breda , Eindhoven en Beek (L). In een aantal steden waren reeds PI8-stations actief als digipeater op 70cm , in andere gevallen dienden de deelnemers alsnog een machtiging aan te vragen voor een onbemand digipeater-station in de 70cm band. Niet alleen was het zaak om het netwerk te formeren op puur geografische en technisch verantwoorde aspecten , OOK de te gebruiken FREQUENTIES dienden nauwgezet te worden bepaald , in verband met het feit , dat DUPLEX-verbin- dingen en proeven met breedbandigere signalen (hogere baudrates) , mogelijk moesten zijn. Tevens diende rekening te worden gehouden met aansluitende LINK-verbindingen naar het buitenland.(Voornamelijk Belgie en Duitsland) Daar het Netwerk in de toekomst NIET alleen voor individuele amateurs , maar ook ten behoeve van amateur-gerichte informatie-uitwisseling tussen Mailboxen zal worden toegepast , is ook met de huidige mailbox-bezetting rekening gehouden. Terloops zij vermeld , dat het systeem van data-uitwisseling tussen de diverse mailboxen , gebruikmakend van het PR-Netwerk , een volgende studie en coordinatie van de Packet Radio Werk-Groep zal moeten zijn. De verbindingen onderling zullen eerst op 70cm worden getest om vervolgens te worden verlegd naar de uiteindelijk aangegeven frequenties op 23cm. Mede door de realisatie van het 'eigenlijke' netwerk op 23cm , wordt het gebruik van de 70cm-band voor Packet Radio-verbindingen sterk gepropageerd. Door meer en meer gebruik te gaan en laten maken van de 70cm-band , zal het drukke Packet-verkeer op 2 meter duidelijk worden ontlast. Mede vanwege de te verwachten toeloop van stations op 70cm EN mogelijke interferentie van naburige stations wordt nogmaals gewezen op het REGIO- PLAN voor locale opstappunten van het experimentele netwerk. Voorts bieden de hogere frequentiebanden het voordeel en de mogelijkheid om experimenten uit te (gaan) voeren met HOGERE BAUDRATES , andere MODULATIE-TECHNIEKEN , andere PROTOCOLS etc. Het Experimentele Netwerk dient TRANSPARANT te zijn voor toekomstige experimenten met digitale communicatie-technieken. Vermogens , polarisatie en modulatievorm in relatie tot de Bit Error Rate en het EYE-patroon zijn bepalend voor de Packet Radio-systemen. GRAFISCH OVERZICHT VAN HET EXPERIMENTELE P.R. NETWERK 23cm ========================================================== +===> OZ/LA | +------------- Groningen =======> DL +===> OZ/LA | PI8GRO + | | | | | | Den Helder ---------- Joure +-- Hoogeveen PI8... + PI8JYL - | PI8DRE - | | | (PI8HUN) | | | | Ymuiden ------------ Lelystad -----+ | PI8YRC - PI8DZI + | | | | | | | Noordwijk --------- Hilversum ------- Apeldoorn ---------- Enschede PI8ESA + PI8NOS - PI8VRZ + PI8THT - | G <==+ | | | | | | | +==> DL H.v.Holland ------- Zaltbommel ------- Nijmegen ======> DL PI8HVH - PI8ABT + PI8NYM - | | | | | | Goes --------------- Breda ---------- Eindhoven --------+ PI8ZLD + PI8HWB - PI8EHV + | | (PI8PWG) (PI8PAC) | | | | (PI8HRL) - . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . | | | | | Gent ------------- Antwerpen --------- Diest -------- Beek ====> DL ON4AWP - ON1ANR + ON1APD - PI8ZLB + | | | | Opmerking : '-' achter de call = Transmit 1240.xxx Mhz '+' achter de call = Transmit 1299.xxx Mhz (CALL) = SUBNODES ter ondersteuning van de HOOFD-NODE Locale opstap-punten voor het netwerk : 430.600 - 430.800 Mhz ------------------------------------- 1259.000 -1260.000 Mhz (incl. BBS) 1298.000 -1299.000 Mhz Indeling voor 70cm : 430.600 Zuid-Holland 2 + Friesland ------------------ 430.625 Noord Brabant Oost 430.650 Flevo-polder + Zeeland 430.675 Algemeen en lokaal gebruik 430.700 Noord-Holland 1 + Gelderland 430.725 Groningen + Utrecht 430.750 Limburg + Noord-Holland 2 430.775 Noord Brabant W + Drenthe 430.800 Zuid Holland 1 + Overijssel Zuid-Holland 1 = Lijn BOVEN Delft-Oudewater Zuid-Holland 2 = Lijn ONDER Delft-Oudewater Noord-Holland 1 = Lijn BOVEN Noord-Holland-kanaal Noord-Holland 2 = Lijn ONDER Noord-Holland-kanaal Noord-Brabant W = Lijn WEST Tilburg-Den Bosch Noord-Brabant O = Lijn OOST Tilburg-Den Bosch Op gelijke wijze zullen de 23cm-secties worden ingedeeld. EXPERIMENTEEL PACKET RADIO NETWERK OP 23 CM - FREQUENTIE OVERZICHT ================================================================== NODE # 1: BEEK (L) - PI8ZLB (PI8HRL) --------------------------- LINK E: TX 1299.xxx RX 1240.xxx NAAR : DL LINK W: TX 1299.200 RX 1240.200 NAAR : DIEST (ON1APD) LINK N: TX 1299.900 RX 1240.900 NAAR : EINDHOVEN (PI8EHV) NODE # 2: EINDHOVEN - PI8EHV (PI8PAC) ---------------------------- LINK Z: TX 1299.300 RX 1240.300 NAAR : DIEST (ON1APD) LINK N: TX 1299.200 RX 1240.200 NAAR : NIJMEGEN (PI8NYM) LINK O: TX 1299.900 RX 1240.900 NAAR : BEEK (PI8ZLB) LINK W: TX 1299.800 RX 1240.800 NAAR : BREDA (PI8HWB) NODE # 3: BREDA - PI8HWB (PI8PWG) ------------------------ LINK Z: TX 1240.500 RX 1299.500 NAAR : ANTWERPEN (ON1ANR) LINK N: TX 1240.400 RX 1299.400 NAAR : ZALBOMMEL (PI8ABT) LINK O: TX 1240.800 RX 1299.800 NAAR : EINDHOVEN (PI8EHV) LINK W: TX 1240.700 RX 1299.700 NAAR : GOES (PI8ZLD) NODE # 4: GOES - PI8ZLD ----------------------- LINK N: TX 1299.100 RX 1240.100 NAAR : H.v.HOLLAND(PI8HVH) LINK O: TX 1299.700 RX 1240.700 NAAR : BREDA (PI8HWB) LINK Z: TX 1299.800 RX 1240.800 NAAR : GENT (ON4AWP) NODE # 5: HOEK v. HOLLAND - PI8HVH ---------------------------------- LINK Z: TX 1240.100 RX 1299.100 NAAR : GOES (PI8ZLD) LINK O: TX 1240.600 RX 1299.600 NAAR : ZALTBOMMEL (PI8ABT) LINK N: TX 1240.200 RX 1299.200 NAAR : NOORDWIJK (PI8ESA) LINK W: TX 1240.xxx RX 1299.xxx NAAR : UK NODE # 6: ZALTBOMMEL - PI8ABT ----------------------------- LINK N: TX 1299.900 RX 1240.900 NAAR : HILVERSUM (PI8NOS) LINK O: TX 1299.500 RX 1240.500 NAAR : NIJMEGEN (PI8NYM) LINK Z: TX 1299.400 RX 1240.400 NAAR : BREDA (PI8HWB) LINK W: TX 1299.600 RX 1240.600 NAAR : H.v.HOLLAND(PI8HVH) NODE # 7: NIJMEGEN - PI8NYM --------------------------- LINK N: TX 1240.100 RX 1299.100 NAAR : APELDOORN (PI8VRZ) LINK O: TX 1240.xxx RX 1299.xxx NAAR : DL LINK Z: TX 1240.200 RX 1299.200 NAAR : EINDHOVEN (PI8EHV) LINK W: TX 1240.500 RX 1299.500 NAAR : ZALTBOMMEL (PI8ABT) NODE # 8: ENSCHEDE - PI8THT --------------------------- LINK W: TX 1240.700 RX 1299.700 NAAR : APELDOORN (PI8VRZ) LINK O: TX 1240.xxx RX 1299.xxx NAAR : DL NODE # 9: APELDOORN - PI8VRZ ---------------------------- LINK N: TX 1299.900 RX 1240.900 NAAR : HOOGEVEEN (PI8DRE) LINK Z: TX 1299.100 RX 1240.100 NAAR : NIJMEGEN (PI8NYM) LINK W: TX 1299.400 RX 1240.400 NAAR : HILVERSUM (PI8NOS) LINK O: TX 1299.700 RX 1240.700 NAAR : ENSCHEDE (PI8THT) NODE #10: HILVERSUM - PI8NOS ---------------------------- LINK N: TX 1240.800 RX 1299.800 NAAR : LELYSTAD (PI8DZI) LINK Z: TX 1240.900 RX 1299.900 NAAR : ZALTBOMMEL (PI8ABT) LINK W: TX 1240.700 RX 1299.700 NAAR : NOORDWIJK (PI8ESA) LINK O: TX 1240.400 RX 1299.400 NAAR : APELDOORN (PI8VRZ) NODE #11: NOORDWIJK - PI8ESA ---------------------------- LINK N: TX 1299.300 RX 1240.300 NAAR : YMUIDEN (PI8YRC) LINK Z: TX 1299.200 RX 1240.200 NAAR : H.v.HOLLAND(PI8HVH) LINK O: TX 1299.700 RX 1240.700 NAAR : HILVERSUM (PI8NOS) NODE #12: YMUIDEN - PI8YRC -------------------------- LINK N: TX 1240.400 RX 1299.400 NAAR : DEN HELDER (PI8...) LINK Z: TX 1240.300 RX 1299.300 NAAR : NOORDWIJK (PI8ESA) LINK O: TX 1240.500 RX 1299.500 NAAR : LELYSTAD (PI8DZI) NODE #13: LELYSTAD - PI8DZI --------------------------- LINK N: TX 1299.100 RX 1240.100 NAAR : JOURE (PI8JYL) LINK Z: TX 1299.800 RX 1240.800 NAAR : HILVERSUM (PI8NOS) LINK O: TX 1299.600 RX 1240.600 NAAR : HOOGEVEEN (PI8DRE) LINK W: TX 1299.500 RX 1240.500 NAAR : YMUIDEN (PI8YRC) NODE #14: HOOGEVEEN - PI8DRE (PI8HUN) ---------------------------- LINK N: TX 1240.800 RX 1299.800 NAAR : GRONINGRN (PI8GRO) LINK Z: TX 1240.900 RX 1299.900 NAAR : APELDOORN (PI8VRZ) LINK W: TX 1240.600 RX 1299.600 NAAR : LELYSTAD (PI8DZI) NODE #15: GRONINGEN - PI8GRO ---------------------------- LINK O: TX 1299.xxx RX 1240.xxx NAAR : DL LINK Z: TX 1299.800 RX 1240.800 NAAR : HOOGEVEEN (PI8DRE) LINK W: TX 1299.900 RX 1240.900 NAAR : JOURE (PI8JYL) LINK N: TX 1299.xxx RX 1240.xxx NAAR : OZ NODE #16: JOURE - PI8JYL ------------------------ LINK O: TX 1240.900 RX 1299.400 NAAR : GRONINGEN (PI8GRO) LINK Z: TX 1240.100 RX 1299.100 NAAR : LELYSTAD (PI8DZI) LINK W: TX 1240.600 RX 1299.600 NAAR : DEN HELDER (PI8...) NODE #17: DEN HELDER - PI8... ----------------------------- LINK O: TX 1299.600 RX 1240.600 NAAR : JOURE (PI8JYL) LINK Z: TX 1299.400 RX 1240.400 NAAR : YMUIDEN (PI8YRC) LINK N: TX 1299.xxx RX 1240.xxx NAAR : OZ/LA NODE #18: RESERVE (Uitleen) ----------------- TX 1240.250 RX 1299.250 of TX 1299.250 RX 1240.250 De tussen haakjes geplaatste Calls achter het node-nummer zijn SUB-nodes ter ondersteuning van de hoofdnode. DE PRAKTISCHE OPZET EN UITWERKING VAN HET PR-NETWERK PLAN ========================================================= Na voorbereidende besprekingen werd het door de Packet Radio Werkgroep voorgelegde plan voor een Netwerk op 23cm met algemene instemming aange- nomen en konden de eerste experimenten ter beproeving van de betrouwbaar- heid van de afgesproken netwerk-verbindingen (links) van start gaan. De proeven werden in eerste instantie genomen op 70cm , daar niet iedereen de middelen had om 23cm-apparatuur aan te schaffen en EERST moest blijken of de op papier voorgestelde verbindingen ook in praktijk konden werken. Vanwege het feit , dat op de toegewezen frequentie van 430.675 Mhz , zowel de Digipeaters , Mailboxen EN de onderlinge verbindingen tussen de amateurs plaatsvonden , moest noodgedwongen worden omgezien naar een tweede Packet Radio frequentie op 70cm. Immers volgens het principe van een 'backbone'-systeem MOGEN de frequenties van de Interlink-verbindingen en de Netwerk-gebruiker-verbindingen NIET DEZELFDE zijn. (Zie voor toelichting de bijlage van de in 1988 gelanceerde opzet voor een PR-Netwerk in Nederland) Een aantal frequenties werd daartoe op bruikbaarheid getest en in samen- spraak met de overige gebruikers van de 70cm-band is vooralsnog een frequentie BOVENIN de band te verkiezen als TIJDELIJKE oplossing , TOTDAT iedereen zijn 23-station heeft opgezet. De PRWG stelt voor de frequenties 439.925 , 439.950 en/of 439.975 voorlopig ter beschikking te stellen voor de verdere afbouw van het PR-Netwerk. Voorts dient rekening te worden gehouden met AFWIJKENDE link-frequenties naar stations in het buitenland ! In onze buurlanden kunnen andere frequ- enties zijn vastgelegd voor experimentele netwerk-verbindingen. Met name OZ (433.675) , DL , ON (438.025 438.050) en UK .... Daar radio-signalen grens-overschrijdend zijn , moet bij doorkoppeling van het Nederlandse experimentele netwerk met buitenlandse experimentele net- werken hiermede terdege rekening worden gehouden. Immers vele experimenten dragen een internationaal karakter. Zo spoedig mogelijk worden ALLE 70cm-Interlink-verbindingen VERVANGEN door verbindingen op 23cm , in overeenstemming met het voorgestelde plan. Naast de voor 70cm voorgestelde locale opstap-frequenties van het experi- mentele netwerk , wordt ook op 23cm hierin voozien. De onderlinge frequenties op 23cm liggen veel verder uit elkaar dan op 70cm , teneinde experimenten met grotere bandbreedtes , hogere baudrates verschillende modulatie-technieken etcetera toe te laten. Het zelf ontwerpen van antenne-systemen , speciaal voor hogere baudrates geschikte tranceivers , radio-modems voor baudrates van 9600bps en hoger , nemen momenteel een groot deel van de tijd van de deelnemende stations in beslag en vormen een wezenlijk onderdeel van het experimentele netwerk. Het is ook niet eenieder gegeven om grote financiele offers te brengen voor de aanschaf van commerciele apparatuur en antenne-systemen. Derhalve moet ervoor gepleit worden , de afbouw van het experimentele net gedeeltelijk , daar waar noodzakelijk , op tijdelijk basis , toe te laten op 70cm. Dit zal momenteel zeker niet stuiten op bezwaren van medege- bruikers van de 70cm-band. De door de PRWG voorgestelde frequentie-indeling kan als volgt worden weergegeven : (430.600) 1259.100 1298.100 Z.Holland 2 + Friesland (430.625) 1259.200 1298.200 N.Brabant Oost (430.650) 1259.300 1298.300 Flevo-polder + Zeeland (430.675) 1259.500 1298.500 Algemeen / lokaal gebruik (430.700) 1259.400 1298.400 N.Holland 1 + Gelderland (430.725) 1259.600 1298.600 Groningen + Utrecht (430.750) 1259.700 1298.700 Limburg + N.Holland 2 (430.775) 1259.800 1298.800 N.Brabant West + Drenthe (430.800) 1259.900 1298.900 Z.Holland 1 + Overijssel Z.Holland 1 = lijn BOVEN Delft - Oudewater Z.Holland 2 = lijn ONDER Delft - Oudewater N.Holland 1 = lijn Boven N.Holland-kanaal N.Holland 2 = lijn ONDER N.Holland-kanaal N.Brabant W = lijn WEST van Tilburg - Den Bosch N.Brabant O = lijn OOST van Tilburg - Den Bosch Gelijktijdig met dit schrijven , zijn de aanvragen van de individulel deelnemers aan het experimentele netwerk verstuurd naar het HDTP. De PRWG spreekt de wens uit , dat deze aanvragen zo spoedig mogelijk kunnen worden gehonoreerd en de houders van de nieuwe BT's voor 23cm de mogelijk- heid wordt geboden , daar waar noodzakelijk , op tijdelijke basis , de door de PRWG aangegeven frequenties op 70cm , te kunnen gebruiken. Voorts vraagt de PRWG zich af , of het noodzakelijk zal zijn om AFZONDER- LIJKE BT's aan te vragen voor deze 70cm-frequenties. Immers hetgebruik is zeer tijdelijk en de van die frequenties gebruik makende stations zijn uitsluitend de stations met een BT voor 23cm (PI8-calls). Wellicht is het voldoende , schriftelijk aan het HDTP te melden , WELKE stations gebruik maken van een 70cm-link-verbinding. Het geldt aanvragen voor het experimentele netwerk op 23cm , waarbij nogmaals de aantekening dient te worden gemaakt , dat het momenteel (nog) noodzakelijk blijkt , de 70cm-band te gebruiken voor de tijdelijke opzet van het experimentele netwerk. Is het netwerk eenmaal geformeerd , dan zal het geleidelijk overschakelen naar 23cm door aanliggende nodes geen enkele storing in de geplande werking van het experimentele netwerk met zich meebrengen. Zodra het experimentele netwerk eenmaal functioneert , zullen talloze verdere experimenten op gecoordineerde wijze mogelijk zijn. Namens de Packet Radio Werk-Groep , Hans Weijers , PA0HWB SYSOP PI8HWB-Team END OF FILE ------------